Co to jest opieka paliatywna?
Opieka paliatywna to całościowe wsparcie osób nieuleczalnie chorych, którego celem jest łagodzenie bólu i innych uciążliwych objawów oraz możliwe podniesienie jakości codziennego funkcjonowania. W zespole opieki paliatywnej pracują lekarze, pielęgniarki, psycholodzy i psychiatrzy, fizjoterapeuci, wolontariusze, a nierzadko także osoby duchowne. Choć wyleczenie choroby nie jest już możliwe, można dążyć do wydłużenia życia oraz zmniejszenia cierpienia poprzez leczenie objawowe i wsparcie psychospołeczne.
W praktyce oznacza to redukcję dolegliwości fizycznych (np. duszności, nudności, bólu), łagodzenie stanów lękowych i depresyjnych, wsparcie emocjonalne i duchowe oraz pomoc rodzinie pacjenta. Według statystyk opieka paliatywna domowa trwa średnio około trzech miesięcy, choć dostępność świadczeń bywa ograniczona limitami systemu ochrony zdrowia.
Psylocybina w leczeniu paliatywnym
Psylocybina to naturalny związek występujący w grzybach psylocybinowych (potocznie: „magiczne grzybki”), których użycia w obrzędach i celach zdrowotnych dowodzą przekazy wielu kultur, m.in. Majów i Azteków. Współcześnie temat psylocybiny jest badany naukowo pod kątem wpływu na nastrój i elastyczność poznawczą. Więcej o samej substancji znajdziesz w artykule: Psylocybina – co to za substancja?
W modelach badawczych psylocybina działa na receptory serotoninowe (m.in. 5-HT2A), co sprzyja zjawiskom neuroplastyczności. Z klinicznej perspektywy może to przekładać się na poprawę nastroju, zmianę perspektywy myślenia i osłabienie utrwalonych, ruminacyjnych schematów – istotnych w doświadczeniu poważnej choroby.
Historia badań nad psychodelikami w medycynie paliatywnej
Renesans badań nad psychodelikami poprzedził intensywny okres prac w połowie XX wieku. LSD, zsyntezowane przez Alberta Hofmanna, szybko zwróciło uwagę psychiatrów i neurologów. Wśród pionierów byli m.in. Humphry Osmond (Mental Hospital w Weyburn) oraz pisarz Aldous Huxley, który opisywał doświadczenia własne i bliskich, zwracając uwagę na łagodzenie lęku egzystencjalnego u pacjentów terminalnych.
W latach 70. badania przerwano z przyczyn politycznych. Dopiero na przełomie XX i XXI wieku ośrodki akademickie wznowiły prace nad bezpieczeństwem i potencjałem terapeutycznym psylocybiny w kontekście lęku przed śmiercią, depresji towarzyszącej chorobom nowotworowym i szerzej – dobrostanu pacjentów w opiece paliatywnej. W 2018 r. przedstawicielka Amerykańskiej Akademii Hospicjów i Medycyny Paliatywnej podkreśliła konieczność ponownego, odpowiedzialnego włączenia psychodelików do spektrum interwencji medycznych u chorych z uporczywym cierpieniem.
Ból psycho-emocjonalny i „ból totalny”
Pojęcie „bólu totalnego”, wprowadzone przez Dame Cicely Saunders, obejmuje łącznie cierpienie fizyczne, emocjonalne, społeczne i duchowe. Model opieki paliatywnej zakłada, że skuteczne łagodzenie cierpienia wymaga podejścia interdyscyplinarnego, z równoległym adresowaniem objawów somatycznych i psychicznych oraz wsparciem bliskich.
Leczenie bólu przewlekłego psylocybiną
Hipotezy badawcze wskazują, że modulacja układów serotoninergicznych (w tym 5-HT2A) oraz indukowana psylocybiną neuroplastyczność mogą wpływać na przetwarzanie bodźców bólowych i zjawiska nocycepcji. Opisywano także działania przeciwzapalne w kontekście innych substancji psychodelicznych. Doniesienia wstępne obejmują zarówno pojedyncze dawki, jak i mikrodawkowanie, jednak dalsze, dobrze zaprojektowane badania są niezbędne, by ustalić protokoły, dawki i profil bezpieczeństwa u pacjentów z bólem przewlekłym oraz po urazach mózgu.
Zastosowanie psylocybiny w opiece paliatywnej
W kontrolowanych warunkach klinicznych i przy wsparciu psychoterapeutycznym psylocybina bywa łączona z interwencją psychologiczną, co może skutkować obniżeniem lęku egzystencjalnego, spadkiem ruminacji, poprawą nastroju i jakości życia. Intensywność i trwałość efektu zależy od dawki, indywidualnego profilu pacjenta, przygotowania (tzw. set) i warunków otoczenia (setting). W części badań poprawa utrzymywała się od kilku tygodni do kilku miesięcy po pojedynczej interwencji.
W jednym z badań obserwacyjnych dr Gabrielle Agin-Liebes wykazała istotne, utrzymujące się spadki nasilenia depresji i lęku u większości pacjentów onkologicznych po interwencji z użyciem psylocybiny, a odsetki korzyści w wybranych skalach oceniano na 60–80% z utrzymaniem do około 6,5 miesiąca. To wyniki obiecujące, ale nadal wymagające potwierdzenia w większych, randomizowanych próbach oraz doprecyzowania kryteriów kwalifikacji i wykluczeń.
Podsumowanie
Psylocybina w opiece paliatywnej może redukować cierpienie egzystencjalne i wspierać adaptację psychiczną poprzez zwiększenie elastyczności poznawczej i zmianę perspektywy. Mimo rosnącej liczby badań, dostęp kliniczny jest ograniczony i zależny od lokalnych przepisów. W USA i Australii pojawiły się uregulowane ścieżki terapeutyczne, natomiast w Polsce użycie psylocybiny pozostaje nielegalne. Mamy jednak coraz więcej rzetelnych publikacji naukowych – przegląd literatury znajdziesz m.in. tutaj: NCBI: Psychedelics in palliative care.
Jeśli chcesz przybliżyć bliskim temat w przystępnej formie, pomocny może być serial dokumentalny „Jak zmienić swój umysł”, który prezentuje relacje pacjentów i kontekst badań.
Przypisy
- Zwrotnik Raka – opieka końca życia
- Seni24 – opieka paliatywna w domu
- Psychedelic.Support – psychedelics in palliative care
- NCBI – przegląd badań psylocybiny w opiece paliatywnej
Treści na stronie psychodelicroom.pl mają charakter edukacyjny i badawczy. Nie zachęcamy do używania substancji psychoaktywnych ani do łamania prawa. W Polsce psylocybina jest nielegalna. Growkity przeznaczone są wyłącznie do badań mykologicznych – bez doprowadzania do owocnikowania.
